Đình Lỗ Hạnh, thuộc làng Lỗ Hạnh, xã Đông Lỗ, huyện Hiệp Hòa là ngôi đình cổ có niên hiệu sớm nhất vùng Kinh Bắc xưa- Bắc Giang ngày nay với nhiều nét đặc sắc về nghệ thuật kiến trúc.
Đình được khởi dựng vào năm Bính Tý (1576) do hai thợ phạt mộc và đục chạm. Là ngôi đình chung của 5 làng: Chằm, Chúng, Khoát, Chùa và Hạnh, thờ Cao Sơn Đại Vương và Phương Dung Tiên Chúa, là hai vị thần có công với nước dưới thời vua Hùng.
Một góc đình Lỗ Hạnh
Đình Lỗ Hạnh được Bộ Văn Hóa (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng Di tích lịch sử- văn hóa cấp Quốc gia năm 1982 bởi những giá trị văn hóa đặc sắc, với nghệ thuật chạm khắc tinh xảo, độc đáo. Các tác phẩm điêu khắc ở đình cho thấy sự phong phú của các đề tài: Từ bức chạm rồng, phượng, mây, hoa lá, cho đến cảnh sinh hoạt của con người được điêu khắc xen kẽ tạo nên bố cục hợp lý. Hoa văn chạm khắc không nhiều nhưng khá đặc sắc. Hoa, lá, mây sử dụng trang trí đều được cách điệu, đơn giản hóa ưa nhìn. Từ hình đầu dư chạm rồng như vừa chui từ cột ra quay mặt chầu về gian giữa cười ngộ nghĩnh; đến hình những con ghê với nhiều tư thế ngồi, nằm, bò khác nhau; con hổ quay đầu lại mạnh mẽ, con hươu ngậm cành lộc; con chim đang rỉa râu cho nghê; con rồng cưỡi mây, con cá hóa long. Hình người chưa được chạm khắc nhiều và thường đơn lẻ với các nhân vật nữ mặc áo ngắn, ống rộng, ngang lưng thắt bao tết múi trước bụng, đầu khăn buông rủ, váy rộng xòe từng nếp, mặt tay và thân rất giống người nhưng chân lại được thay đổi bằng cái đuôi cá; có cô lại có cánh ở vai như mang nét huyền bí; nhân vật nam ít mang yếu tố thần hơn thường cởi trần, đóng khố cưỡi trân mình rồng… Tất cả tạo nên một bức tranh sống động, gần gũi với người xem.
Bức tranh sơn mài Bát tiên
Hiện nay, Đình còn lưu giữ được nhiều di vật quý, không chỉ có giá trị về nghệ thuật mà còn có giá trị về lịch sử như: Đôi ghè gỗ sơn son thếp vàng cùng bài vị Cao Sơn Đại Vương, tượng Phương Dung Tiên Chúa. Đặc biệt là hai bức tranh sơn mài “Bát tiên” ở gian giữa trước cửa hậu cung, đây là tác phẩm hội họa thể hiện 8 nàng tiên đứng trên mây tỏa, mỗi nàng mang một thứ nhạc cụ với dáng điệu tự nhiên, thanh thoát; bức chạm không chỉ cho ta thấy sự độc đáo của nghệ thuật điêu khắc mà còn khẳng định loại tranh sơn mài có từ rất sớm trên vùng đất Kinh Bắc xưa cũng như một minh chứng cho sự ra đời và phát triển sớm của loại hình ca trù ở nước ta.
Nét chạm khắc hình rồng
Những hình tượng trạm, khắc tinh tế ấy mang đậm phong cách của nghệ thuật dân gian là sự bứt phá trong tư tưởng và nghệ thuật ở thế kỷ XVI. Tuy đã qua nhiều lần trùng tu, sửa chữa, thêm thắt nhưng Đình vẫn giữ được những nét cố kính, thể hiện cuộc sống muôn màu, muôn vẻ của người dân nơi làng quê thôn dã cũng như ước vọng muốn vươn tới chân - thiện - mỹ./.