Hôm nay, làng Trong Giữa, xã Việt Lập khởi công xây cổng làng. Khỏi phải nói, dân trong làng ngoài xã vui như thế nào. Nhìn cổng làng dần đang hình thành, xây bằng gạch đỏ, trụ vững chãi, ai nấy đều thấy tự hào, phấn khởi. Trong mắt không ít người như có cả ngấn lệ. Bí thư Chi bộ Trong giữa Trần Văn Thống cho biết, cổng làng này dự kiến kinh phí gần 200 triệu đồng. Đây cũng là số tiền không nhỏ với người dân ở đây nhưng khi biết thôn có chủ trương như vậy, ai cũng phấn khởi và đồng tình hưởng ứng. 

ưa, Trong Giữa và Hạc là một làng với ba xóm: Hạc, Trong và Giữa. Làng có ba điếm, ba giếng và chung nhau ngôi đình làng: Đình Hoãn. Lại có cổng làng cổ kính nằm dưới tán đa xanh. Phân chia hành chính, Hạc tách ra nhập với Nội, còn lại Trong Giữa. Thời gian, chiến tranh, cùng sự sao lãng của con người nên đình làng xuống cấp. Cổng làng bé quá, dân làng đánh đường đi bên cạnh, nó cũng bị bỏ quên. Làng xã thì vẫn vậy, nhưng trong lòng, ai cũng cảm thấy có điều gì đó vơi vai mà không cắt nghĩa nổi. 

Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5 BCH Trung ương Đảng khóa VIII về Xây dựng và phát triển văn hóa Việt Nam tiến tiến đậm đà bản sắc dân tộc, rồi cuộc vận động xây dựng NTM như luồng gió mát lành thổi về. Dân làng Trong Giữa chợt ngộ ra nhiều điều. Đình Hoãn được trùng tu, rồi được xếp hạng Di tích LSVH cấp tỉnh. Ngày đón bằng công nhận, những người cao tuổi ôn lại chuyện xưa. Ra là ngôi đình làng ngoài những giá trị về điều khắc, còn có tục thi cơm trắng, đấu vật, và những giai thoại dân gian mà con trẻ giờ mới biết. Rồi Trong Giữa cứng hóa đường giao thông, xây dựng NVH, qui hoạch đồn điền, làm cánh đồng mẫu, lại trùng tu tôn tạo điếm làng, giếng làng, trồng thêm cây xanh. Làng quê thay da đổi thịt. Ông Dương Văn Giang – người dân Trong Giữa nói: Từ ngày xây dựng NTM, thôn quê chúng tôi thay đổi nhanh lắm. Đời sống người dân nâng leen, con trẻ học hành tiến bộ. Đường làng được bê tông hóa sạch sẽ. Lại khối phục được các di tích cổ của làng, rồi làm nhà văn hóa. Nói chúng là dân làng phấn khởi lắm.

 

 

 

Cổng làng Trong Giữa, xã Việt Lập

Không riêng gì ở Trong Giữa. Bên cánh đồng làng Vàng, xã Cao Xá giờ mới xuất hiện ngôi nghè 3 gian lợp ngói đỏ. Cạnh đó là giếng làng xây cất ngay ngắn, nước trong xanh cả hai đều mới được tu tạo lại. Xưa ở Cao Xá có đình Ngô Xá bề thế, cột hai người ôm. Là đình hàng tổng nên các làng quanh đó chỉ dựng nghè, thờ vọng. Trong kháng chiến chống Pháp, đình Ngô Xá bị tiêu thổ, rồi nghè làng hư hỏng, giếng làng bị lấp, vốn di sản văn hóa phi vật thể cũng mờ dần. Dăm năm trước, dân Ngô Xá bàn nhau tôn tạo lại đình. Mới đây làng Vàng khơi lại giếng, góp công góp sức làm nghè. Bà Nguyễn Thị Lý, làng Vàng vui vẻ cho biết: Cái nghè này chúng tôi muốn làm lại từ lâu rồi. Nhưng khi xưa khó khăn qúa nên không kham nổi. Năm ngoái khi có chủ trương, cũng chỉ định là làm móng thôi, sau này mới xây lên, nhưng không ngờ dân làng đồng tình hưởng ứng và đóng góp vào, rồi con em xa quê về ủng hộ vậy là làm một mạch xong luôn. Ngày khánh thành ai cũng vui. 

NQ TW 5 là sự nhìn nhận lại vốn văn hóa truyền thống, NTM nói đơn giản chính là giải quyết vấn đề nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Xây dựng làng xã hiện đại trên nền truyền thống, để thôn quê sinh động như vốn có. Trưởng phòng VHTT Nguyễn Xuân Tuyển nói: Trong xây dựng NTM, văn hóa có 2 tiêu chí quan trọng, không dễ làm. Nhưng phải làm vì nó quyết định rất lớn tới đời sống vật chất và tinh thần của cộng đồng dân cư. Thời gian qua, Tân Yên đã rất chú trọng tới các tiêu chí này, đặc biết trong đó có vấn đề về văn hóa làng xã, đó là cốt cách là tinh thần của làng quê. 

Là huyện trẻ trên miền đất cổ, Tân Yên có 367 thôn làng thì 2/3 là làng cổ. Rất nhiều đình, chùa, đền miếu, hội, lễ hội cùng những huyền tích, chuyện dân gian. Từng có thời gian vốn quí này ít được quan tâm. Phơi mình giữa mưa nắng, thi với thời gian, nhiều cái bị lãng quên, hoặc đã mất. Mọi chuyện giờ bắt đầu thay đổi. Trong 350 di tích LSVH ở Tân Yên, đã có 92 di tích đã được xếp hạng, trong đó 12 di tích QG đặc biệt. Đã khôi phục 200 lễ hội, bảo tồn hát ví, tục gọi gạo, chợ âm dương…Riêng với cổng làng, chục năm trước còn chưa đầy 10 cái, nay đã lên đến gần 100. Làng quê giờ đây có điểm chung, đó là dần đẹp và đủ đầy như phố, nhưng lại có những nét riêng, khiến nó sinh động, có sức sống, chứ không bàng bạc, na ná giống nhau. 

Trở lại với Trong Giữa vui trong ngày khởi công làm cổng làng. Bí thư Chi bộ Trong giữa Trần Văn Thống cho biết thêm: Cổng sẽ gồm 4 mảng kiến trúc, cấu kết chặt chẽ từ mái cổng, vòm cổng, mặt cổng, trụ cổng theo lối cổ nhưng có phần đã cách tân và thừa sức cho ô tô vào ra. Chúng tôi đã đi ngắm không biết bao nhiêu cái cổng, cũ có, mới có rồi mới bàn thảo để làm nên cái cổng này. Nó mang cốt cách của làng tôi. 

Làng xã ở Tân Yên, giờ bên cạnh những ngôi nhà dân sinh 2- 3 tầng, hay giả biệt thự sang trọng là NVH khang trang, đường bê tông xi măng như những dải lụa trắng ôm lấy từng chòm dân cư. Cổng làng, cây đa, giếng nước, sân đình cũng đang dần quay trở lại. Dân làng, đặc biệt ở những xã đã về đích NTM, cuộc sống có phần sung túc về vật chất, phong phú về tinh thần. Mọi người cùng chung tay viết tiếp những câu chuyện của làng. Có cái để biết, để nhớ, để tự hào, lớp trẻ hôm nay yêu và gắn bó hơn với quê hương. NTM đang thổi bùng lên sức sống làng xã Tân Yên. Hồn phách của làng quê đang trở lại. 

Châu Giang